Stop met pleisters plakken, pak de loonkosten aan

Het verbaast mij niet. De geschiedenis leert dat iedere keer wanneer zich een crisis op de arbeidsmarkt voordoet, beleidsmakers in dezelfde stress schieten en met allerlei maatregelen komen waarvan de effectiviteit vaak niet, of moeilijk, is aan te tonen. We hebben wat dat betreft weinig geleerd van eerdere crises.In de jaren tachtig zorgden de hoge energieprijzen, de sterke gulden en hoge loonkosten voor het afkalven van de internationale concurrentiepositie. Dat resulteerde in bedrijfssluitingen en het verdwijnen van werkgelegenheid en als gevolg hiervan een hausse aan banenplannen waaronder Melkert-banen, banenpools, werkervaringsplaatsen, weerbaarheidstrainingen voor werklozen enz. Bovendien werden in die tijd de ATV en VUT ingevoerd met als doel de beschikbare werkgelegenheid over zoveel mogelijk mensen te verdelen. Je zou verwachten dat deze maatregelen uitvoerig zijn geëvalueerd en er inmiddels een grondige kosten-batenanalyse heeft plaatsgevonden, maar niets is minder waar. Over de effecten van deze maatregelen, die de gemeenschap miljarden hebben gekost, is gek genoeg maar weinig bekend. In de onderzoeken die er zijn, wordt gesteld dat als er al een positieve invloed te meten viel deze heel beperkt is geweest. Dat laatste viel te verwachten. Terugdringing van de werkloosheid bereik je niet met banenplannen, dat zijn slechts pleisters. Ze leiden tot verdringing van reguliere banen en bieden zelden goede carrièreperspectieven. Ze zijn tijdelijk goed voor de mensen die er gebruik van maken, maar het levert de maatschappij geen duurzaam resultaat op. Als we kijken naar de huidige werkloosheid dan valt op dat op dit moment het grootste probleem niet aan de aanbodzijde zit, maar aan de vraagzijde. Er zijn simpelweg niet genoeg banen. Je kunt de kansen van het individu op een baan verhogen, maar dat verhoogt het totale aantal banen niet.We moeten de oplossing dus ook zoeken aan de aanbodkant. Hoe krijgen we meer banen? Vraag het een willekeurige werkgever en zijn antwoord zal luiden dat de arbeidskosten de pan uit zijn gerezen waardoor het erg kostbaar is mensen in vaste dienst te nemen. Tel daarbij op de nieuwe ontslagwet die in de praktijk de arbeidsmarkt eerder minder dan meer flexibel maakt en het is duidelijk in welke richting je de oplossing moet zoeken. Wat dat betreft is het een gemiste kans als het nieuwe belastingplan niet zou doorgaan. Hoewel klein, zou het een eerste stap zijn om arbeid goedkoper te maken en de koopkracht te stimuleren. Daarnaast moet goed worden gekeken naar regels die de flexibiliteit van de arbeidsmarkt beperken. Het is niet voor niets dat het leger van freelancers en zzp’ers zich uitbreidt. Voor een ondernemer is het goedkoper en eenvoudiger om iemand tijdelijk in te huren dan om iemand in vaste dienst te nemen. Overigens kun je je afvragen of in deze tijd van snelle veranderingen het begrip ‘vast dienstverband’ niet moet worden vervangen door ‘dienstverband’ in welke vorm dan ook. Een professional zal in zijn werkzame leven verschillende dienstverbanden aangaan variërend van zelfstandig werken tot in dienst treden bij een onderneming en fulltime of parttime werken. Dit zal in de toekomst nog meer toenemen en bestaande structuren zijn hier niet op ingericht.In plaats van pleisters te plakken door miljarden te investeren in arbeidsmarktmaatregelen waarvan het nut niet echt bewezen is, zou de overheid deze miljarden beter kunnen aanwenden om de arbeidskosten naar beneden te brengen. En voor de groep werklozen die extra hulp nodig heeft, moet maatwerk worden geleverd in plaats van generieke oplossingen. Het zou dus wel eens kunnen dat een eerste aanzet tot de oplossing van de huidige werkloosheid niet bij Sociale Zaken vandaan komt, maar van het ministerie van Financiën.