Van crimineel naar klokkenluider

De regelgeving is sinds de val van Enron strenger geworden, maar banken, advocaten en accountants doen volgens Fastow nog steeds niets anders dan zoeken naar mazen in de wet. Zodra er een nieuwe regel wordt bedacht, hebben deze specialisten al lang weer nieuwe manieren bedacht om er onderuit te komen. Bestuurders zullen volgens hem altijd de grenzen blijven opzoeken.Interessanter dan de constatering dat bestuurders de grenzen zullen blijven opzoeken, is hoe dat proces in elkaar steekt. Hier kunnen we wat van ervaringsdeskundige Fastow opsteken. Hij erkent weliswaar volledig schuld aan alles wat er mis ging bij Enron, maar tekent hierbij aan dat hij technisch het spel volgens de regels speelde. Heel af en toe waren er wel eens momenten waarop hij nadacht over zijn acties zoals bijvoorbeeld begin 2001 toen de beurskoers van Enron op recordhoogte stond. Bij het doornemen van het concept-jaarverslag over 2000 stak er bij hem twijfel op over de erg misleidende weergave van de werkelijkheid. Een telefoontje naar de accountant Arthur Andersen leerde echter dat dit geen probleem was, alles wat in de jaarrekening stond was immers technisch in orde. Het klinkt ongeloofwaardig maar in al die jaren dat Fastow CFO bij Enron was, was hij er volgens eigen zeggen rotsvast van overtuigd dat hij het spel volgens de regels speelde en dat dit het systeem was. “Iedereen deed het. Als ik het niet had gedaan, had iemand anders het gedaan.”Dit klinkt als een schuldbekentenis van een kind van acht. Van een uiterst intelligente CFO mag meer zelfreflectie worden verwacht. Als CFO van Enron was hij bovendien niet alleen een voorbeeld voor de organisatie maar ook voor andere ondernemingen. Fastow was zeker geen volger, zoals hij zichzelf betitelt, maar een spelbepaler.Uit zijn relaas blijkt dat het lang heeft geduurd voordat hij snapte wat hij fout had gedaan. Pas tijdens, of na, zijn gevangenisstraf lijkt het besef bij Fastow te zijn doorgedrongen dat je het spel technisch gezien wel volgens de regels kunt spelen, maar dat je daarbij het principe dat ten grondslag ligt aan de regel tevens in acht moet nemen. Vreemd dat dit zo lang heeft moeten duren.Zoals gezegd Fastow geeft een aardig inzicht in wat vooraf ging aan het grootste faillissement uit de geschiedenis. Het is echter jammer dat hij in zijn rol als klokkenluider niet verder komt dan waarschuwen voor nieuwe Enrons die in de maak zijn. Ik had graag van hem willen horen waar je deze nieuwe Enrons aan kunt herkennen, maar meer nog hoe je het ontstaan in de toekomst kunt voorkomen. Meer en strengere regels zijn blijkbaar niet het antwoord, maar over wat dan wel de oplossing is, laat de technocraat Fastow zich niet uit. Hij praat niet over normen en waarden of hoe deugdelijk bestuur er in zijn ogen dan wel moet uitzien. Dat is een gemiste kans.