Maarten Blacquière (CFRO) en Stefan van der Bijl (Managing Director Group Finance) van APG: “APG gaat fundamenteel op de schop.”

Tekst: Jimmy Janssen van Raay

Nu ook de Eerste Kamer akkoord is met de pensioenwet, begint voor de pensioensector het werk zelf: de grootste administratieve verbouwing van de pensioenrechten van miljoenen Nederlanders. Hoe kijken Maarten Blacquière (CFRO) en Stefan van der Bijl (Managing Director Group Finance) van APG, Nederlands grootste pensioenuitvoerder en vermogensbeheerder, aan tegen deze mammoetklus? “Dit biedt een unieke kans om APG te transformeren en opnieuw neer te zetten.”

APG beheert de pensioenen voor acht pensioenfondsen waaronder het grootste pensioenfonds van Nederland, ABP. In dit fonds zitten vrijwel alle ambtenaren, onderwijzers, politieagenten en militairen van Nederland. Net zoals voor ABP doet APG ook de pensioenuitvoering en het vermogensbeheer voor onder meer bpfBOUW (bedrijfstakpensioenfonds voor de bouw, red.), de een-na-grootste klant van de pensioenuitvoerder. Met een belegd vermogen van ongeveer 530 miljard euro voor 4,8 miljoen mensen is APG een speler van wereldformaat. Er rust dan ook een zware verantwoordelijkheid op de schouders van Maarten Blacquière en Stefan van der Bijl.
Beiden zijn relatief recent bij APG aan de slag gegaan (respectievelijk in april 2022 en in 2021), en zijn afkomstig uit het bedrijfsleven: Maarten uit de energiesector (Enexis/GasTerra) en Stefan uit de bancaire sector (ABN AMRO). Mede hierdoor hebben ze een unieke kijk op deze pensioengigant met al haar uitdagingen voor de boeg.

• De gevolgen van de nieuwe pensioenwet zijn nog niet tot in detail uitgewerkt, maar dat het een immense omwenteling is staat vast
• De oudedagvoorziening van miljoenen Nederlanders wordt beheerd door APG, met een beheerd vermogen van 530 miljard euro een wereldspeler van Nederlandse bodem
• Twee relatieve nieuwkomers in de pensioensector staan voor de taak de mega-operatie bij APG te faciliteren en hierbij sturing te bieden

De nieuwe pensioenwet

Na 15 jaar overleg tussen de sociale partners over de vernieuwing van het pensioenstelsel is het dan zover: de nieuwe pensioenwet is door het parlement aangenomen. De grootste aanpassing van het stelsel komt er in het kort op neer dat de uitkeringsregeling (met uitkeringstoezeggingen) wordt vervangen door een premieregeling. Die is gebaseerd op de individuele inleg per deelnemer waarover het pensioen wordt bepaald, tezamen met het behaalde rendement.

Het pensioen wordt hierdoor directer afhankelijk van het rendement. Per pensioenfonds is er dan verder nog de keuze tussen twee premieregelingen, een flexibele en een solidaire, waar de pensioenfondsbesturen een keuze in dienen te maken. Wat voor de pensioenuitvoerders vooral een mammoettaak lijkt te worden, is het omzetten van de oude rechten of aanspraken naar de nieuwe, gebaseerd op de nieuwe regelingen. Dit zal voor alle miljoenen pensioenopbouwers en gepensioneerden dienen te gebeuren, en is misschien wel de grootste financiële ombouwoperatie uit de Nederlandse economische geschiedenis.

Cultuurverschillen commerciële bedrijfsleven en pensioensector
"APG heeft geen uitgesproken winstoogmerk maar streeft wel een rendement na, wat past bij een maatschappelijke organisatie", vertelt Van der Bijl over de cultuurverschillen die hij ervaart ten opzichte van zijn vorige werkgever. "De pensioendeelnemers zijn, via onze pensioenfondsklanten, onze belangrijkste stakeholders en staan bij alle beslissingen die genomen worden voorop. Bij commerciële bedrijven is er vaak spanning tussen het winstoogmerk en het klantbelang waar de balans (te) vaak doorslaat richting het winstoogmerk. Binnen de pensioensector is dit veel meer in balans, waardoor wij onze klanten en hun deelnemers beter op de lange termijn kunnen dienen. Toch is APG een zeer professioneel bedrijf dat qua cultuur lijkt op de bancaire sector." Hoewel de verschillen in de praktijk minder groot zijn dan gedacht, zorgt dit voor een ontspannener sfeer en een dienende cultuur aan de maatschappij, licht de Director Group Finance toe.

Blacquière vult hierbij aan dat de energiesector, waar hijzelf vandaan komt, er natuurlijk ook één is met diverse stakeholders. De nieuwe CFRO van APG begon bij ExxonMobil, waar de winst en de aandeelhouders duidelijk voorop staan, geheel naar Angelsaksisch model. Aansluitend werkte hij voor GasTerra, wat een publiek-private samenwerking is tussen oliemaatschappijen en de Nederlandse staat, om als collectief de meeste waarde te halen uit het Nederlandse gas. Daarbij ging het om meer dan enkel de financiële bottomline en speelde het publieke belang ook een grote rol.

Dit laatste was volgens de CFRO nog veel sterker het geval bij Enexis, een netbeheerder met een gereguleerde omzet waarbij je geen invloed kon hebben op de topline. "Wel werd er nadrukkelijk op kosten gestuurd en dit alles werd heel sterk gedaan in het belang van de klanten, waarbij betaalbaarheid, duurzaamheid en betrouwbaarheid voorop stonden. Die kernwaarden staan niet zover af van wat ik nu bij APG meemaak; gericht op het 'goed doen' voor deelnemers, een zeer betrouwbare dienstverlener zijn, liefst tegen zo laag mogelijke kosten, waarbij het lange-termijn-perspectief leidend is.”
Duurzaamheid is daarbij ook steeds meer het thema, juist ook bij het vermogensbeheer, aldus Blacquière. “Je zou haast kunnen zeggen dat diezelfde kenmerken van het energiebeleid ook in het pensioenbeleid terugkomen: betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam. Een goed pensioen in een leefbare wereld, dat is waar we naar streven. En dat is ook precies waarom ik het zo mooi vind om bij APG te werken. Ik ken de deelnemers door familie en vrienden, dat brengt het heel dichtbij.” Tenslotte merkt de CFRO op dat – alles bij elkaar opgeteld – zorgvuldigheid misschien wel de belangrijkste leidraad is, zonder de voortvarendheid en slagkracht uit het oog te verliezen.

"Een unieke mogelijkheid als deze overkomt je eigenlijk nooit als organisatie en als de kans zich dan aandient, moet je deze met beide handen aangrijpen."

Stefan van der Bijl (Managing Director Group Finance)

Algemene aandachtspunten
Gevraagd naar de kosten van de pensioenuitvoering wordt opgemerkt dat kostenbewustzijn voorop staat. “Dit is een van de onderwerpen waar we ook veel samen mee bezig zijn”, stelt Blacquière. "De pensioenfondsklanten van APG hebben zeer veel verschillende, veelal ingewikkelde regelingen met zeer diverse doelgroepen, maar APG kan dankzij haar schaalgrootte veel kostenvoordeel behalen. De verwachting is dat in het vernieuwde pensioenstelsel de kostenvergelijking tussen de uitvoerders een stuk zinvoller en relevanter zal worden, omdat de regelingen minder verschillen gaan vertonen."
Van der Bijl vult hierop aan: "Na 2028, als de nieuwe pensioenwet is geïmplementeerd, zal er meer transparantie ontstaan omdat regelingen beter te vergelijken zijn. Maar vooral ook doordat deelnemers naar hun eigen pensioenvermogen kunnen kijken en veel transparanter gaan zien wat dat pensioen nou eigenlijk kost en wat het oplevert." De verplichtstelling voor deelnemers zal ook in het nieuwe stelsel blijven, maar "juist daarom is er een extra verantwoordelijkheid om aan de deelnemers goed uit te leggen waar uiteindelijk voor wordt betaald. Het is aan ons om uit te leggen dat de deelnemer een goed pensioen opbouwt tegen een verantwoord kostenniveau."

Het vernieuwde pensioenstelsel – operationele uitdagingen
De voorbereidingen binnen APG op het vernieuwde stelsel zijn al zo’n twee jaar aan de gang, "omdat we ons niet kunnen permitteren om te wachten totdat alles duidelijk is, want dan zijn we te laat", aldus Blacquière. Dat de implementatie een immense taak is, lijkt evident. De CFRO schetst kort de uitdaging: "Van de acht pensioenfondsklanten dienen de 4,8 miljoen deelnemers overgezet te worden op de nieuwe, persoonlijke systematiek. Data dienen te worden gestroomlijnd, het persoonlijk pensioenvermogen dient voor alle deelnemers te worden berekend, net als een persoonlijk risico- en beleggingsprofiel. De twee grote afdelingen pensioenadministratie en vermogensbeheer moeten veel meer naar elkaar toe groeien. Alle medewerkers dienen te worden opgeleid en klaargestoomd om een en ander uit te voeren en uit te leggen; denk maar aan alle te verwachten telefoontjes richting het callcenter. Uitdaging voor de informatievoorziening richting de deelnemers is om de gevolgen zo goed mogelijk te verwoorden, zodat veel vragen reeds ondervangen kunnen worden."

Kortom, “APG gaat fundamenteel op de schop, maar dit biedt tegelijkertijd een unieke kans om APG te transformeren en opnieuw neer te zetten”, vervolgt Blacquière. “Meer eenvoud, nieuwe systemen, opgeschoonde en – waar het kan – gestroomlijnde data en integratie van bedrijfssystemen om uiteindelijk te komen tot een nog betere en snellere organisatie." Van der Bijl: “Omdat we nu tóch moeten transformeren biedt dit een uitgelezen gelegenheid om het meteen goed te doen en hierop door te pakken. Zo'n unieke mogelijkheid overkomt je eigenlijk nooit als organisatie en als deze er dan komt, moet je deze met beide handen aangrijpen."

Blacquière voorziet dat 'de data op orde krijgen' een van de grootste administratieve uitdagingen wordt, maar ook meteen een gelegenheid vormt om "schoon schip te maken”. Wat betreft de bedrijfscultuur ziet de CFRO wel uitdagingen in de wendbaarheid en de slagvaardigheid van APG. "De huidige regelingen die wij bieden, voeren wij eigenlijk al 100 jaar uit. Dat maakt ons enorm goed in het werk dat wij nu doen, met een enorme focus op beheersbaarheid, zorgvuldigheid en risicobeheersing. Tegelijkertijd kan daardoor verandering nog wel eens worden gezien als bedreiging. De uitdaging is nu om in alle haarvaten van de organisatie mee te geven dat dit nu juist een kans is."

De CFO wordt steeds meer CVO
Dat de pensioensector een aantrekkelijke sector is om in te werken voor mensen die van uitdagingen houden, lijkt inmiddels wel duidelijk. "Het mooie van het werken in deze sector is dat het echt gaat om het op lange termijn sturen op waarde, de enorme verantwoordelijkheid voor het grote aantal deelnemers en de bijzondere balans tussen rendement en 'goed doen'”, legt Blacquière uit. “Concreet betekent dit onder meer dat APG een van de grootste en meest toonaangevende duurzame en verantwoorde beleggers ter wereld is, die zelf standaarden ontwikkelt op het gebied van verantwoord beleggen. Ook zijn er de diverse initiatieven die APG ontplooit om de financiële fitheid van deelnemers te verhogen." Van der Bijl besluit met de opmerking dat oprecht kan worden gesteld dat binnen APG de stap van CF(R)O naar een CVO (Chief Value Officer) eigenlijk al gemaakt is. Maar bovenal draagt APG volgens de Director Group Finance bij aan een goed pensioen van miljoenen Nederlanders en helpt zo armoede onder ouderen te bestrijden.