Overheid in de vijfde versnelling (Jaarcongres Public Finance 2015)

Bekijk hier de foto’sRuim 150 financieel leidinggevenden uit het publieke domein hebben het ochtendverkeer van de donderdagmorgen doorstaan om aanwezig te zijn bij het Jaarcongres Public Finance 2015, hét congres voor public financials.  Het thema van dit jaar is hetzelfde als de CFO Day – het equivalent van dit congres voor de profit sector – ‘Put your business in the fast lane’. Sanne van den Eijnde (Community Manager, Alex van Groningen) licht toe: “In de profit sector is grote urgentie omdat ze failliet kunnen gaan door snel veranderende markten. Hoe is dat in de overheid? Hoeveel urgentie is er? En welke struikelblokken zijn er om organisaties aan te passen aan dit tijdperk van digitalisering?”Denken als een ondernemer, stop met plannen!Die urgentie is er ook in de publieke sector, denkt de eerste spreker Thomas Blekman (Professor, Erasmus Center for Entrepreneurship). De uitdaging zit volgens hem in het op een andere manier leren kijken naar wat we denken te kennen: ondernemerschap. De mythe van Richard Branson, de visionair, de ‘risiconemer’, die moeten we laten loslaten. “Ik probeer mijn studenten bij Erasmus te laten ervaren wat ondernemen is. Iedereen kan het leren, al is het lastig en uitdagend. Een ambtenaar kan het net zo goed als een CEO”, aldus Blekman. “Voorheen vroegen we aan succesvolle ondernemers; ‘wat maakt je succesvol?’ Dan ga je terugkijken. Een onderzoeker pakte het recentelijk anders aan: Ze legde een ondernemingsvraagstuk aan een ondernemer voor: ‘Hoe zou je dit naar de markt brengen?’ Die ondernemer kent de toekomst net zo min als wij die kennen. In ons werk denken we dat de toekomst net als het verleden is. We plannen alles. Daar moeten we vanaf.”“Een zwarte hamburger is niet aantrekkelijk, toch?” vraagt Blekman de zaal. “Maar plaats hem de context van de première van de nieuwe Star Wars film en noem hem de Darth Vader Burger en je hebt een ander verhaal. Zo denken ondernemers; met bestaande middelen iets doen.” Vervolgens toont Blekman een overvolle boot vluchtelingen. “Daar hebben jullie dagelijks mee te maken. Hoe kunnen jullie dit probleem aanpakken; door te denken, te beslissen en te handelen als een expert ondernemer?”De public CFO’s krijgen een opdracht aan de hand van Dragon’s Den, het programma waarbij ondernemers hun idee mogen pitchen voor een aantal high profile investeerders. Ze krijgen een dramatisch slechte pitch te zien, moeten het idee beoordelen, en ontdekken vervolgens dat er een enorm potentieel achter die pitch ligt. “In plaats van naar de pitch te kijken moeten we naar onszelf kijken. We moeten niet alles beoordelen als eindstation. Uiteindelijk kunnen we alleen in kleine stapjes ons doel bereiken en door samen te werken.”Als hij de public financials één advies mag meegeven zegt Blekman dat we op het werk meer moeten handelen als in ons privé leven. “Daar plannen we ook niet alles. Het ontmoeten van je partner was ook niet gepland. Maar zodra we inloggen op kantoor gaan we in planmodus. Probeer jezelf daarop te betrappen.”En dan: versnellen!Nu de mindset geherprogrammeerd is, is de volgende vraag: hoe kan het allemaal veel sneller? Die vraag probeert de volgende spreker Ger Baron (Chief Technology Officer, Gemeente Amsterdam) te beantwoorden. Maar ook versnelling blijkt grotendeels een mindset te zijn. Er vinden momenteel vele ontwikkelingen tegelijk plaats met een grote impact op economisch en social niveau. Hoe kan de overheid omgaan met deze ontwikkelingen, zoals met nieuwe ontwrichtende spelers als Airbnb en Uber? “We doen wel dingen, maar te langzaam”, stelt Baron. “De snelheid is groter dan ooit. Vijf jaar geleden zat Free Record Shop nog overal. Denk niet dat dit niet bij de overheid gaat gebeuren, want alle sectoren komen aan de beurt. Google heeft al een programma opgezet waarmee het steden veel beter kan organiseren dan gemeenten dat kunnen.” Disrupties komen nooit uit de sector zelf, maar vanuit de zijkant en vanuit technologie geredeneerd door spelers die van het gezeur af willen. “Uber is een goed voorbeeld van hoe dat kan gaan; niemand is ontevreden over de dienstverlening van Uber, hoogstens over de attitude van het bedrijf. Het is dat de overheid een monopolie positie heeft, anders waren we allang ontwricht.”  Een tip die Baron geeft voor versnelling is proberen inwoners niet meer als kostenpost te zien, maar echt op te pikken waar ze over bellen, omdat het product niet meer klopt. Het gaat uiteindelijk om het verkorten van de feedback loop: Ideas – build – code – measure – data – learn – ideas. “Het minimaliseren van de loop tijd is voor ons de grote uitdaging, aldus Baron.” Financiën zal vanaf dag 1 moeten meedenken met innovaties, vindt hij. Niet alleen over risico’s, maar ook over opschalen bij succes. “Daar moeten we de komende jaren aandacht aan besteden, anders zijn wij het volgende Free Record Shop.”   Thomas Blekman (Professor, Erasmus Center for Entrepreneurship): "Anders leren kijken"  The Ricardo Semler WayNa de plenaire opening begeven de deelnemers zich naar diverse parallelsessies. Hier staan onderwerpen centraal als radicale innovatie, het creëren van maatschappelijke waarde, shared services en wat de overheid kan leren van een corporate. Dick van der Vaart (Partner en Trainer, Arpa Learn Instituut) vertelt een groepje public CFO’s hoe zijn organisatie zich laat leiden door de manier van werken van Ricardo Semler.“Semler doet hetzelfde als Toyota al heel lang doet: de poespas uit de processen halen. Elke dag een stukje beter. En die verbeteringen komen vanuit de mensen. Maar hoe kun je de mensen motiveren? Op welke knoppen kun je drukken? Semler ontdekte drie natuurlijke behoeften van mensen.”De natuurlijke behoeften van mensen in een organisatie blijken te zijn:Hoge mate van autonomie – zelf verantwoordelijk voor het doel.Zingeving – Waarom doet het ertoe? Meesterschap – Daar komt leren en beter worden bij kijken. “Als je daar op stuurt, groeit de motivatie en daarmee de efficiency en effectiviteit”, besluit Van der Vaart.   Paneldiscussie met van links naar rechts: Dion Kotteman (Vml. CIO Rijk), Walter van Wijngaarden (CFO RIVM), Jan Hagens (CFO CBG-MEB), Mark Tigchelaar (Co-founder UseClark) en Oscar van Leeuwen (Hoogleraar Bestuurlijke Informatieverzorging Vrije Universiteit Amsterdam en partner ConQuaestor)   Mavericks en het doorbreken van de status quoNa de lunch- en netwerkpauze mag Peter Clausman (Founder, School of Mavericks) de bezoekers opschudden en de maverick in ze wakker maken. Een maverick is iemand die een mogelijke, betere toekomst ziet, en die wil realiseren met een methodische aanpak. De status quo is per definitie een maverick killer. “Een organisatie die geen mavericks heeft, gaat ten onder”, stelt Clausman. “Bij de overheid betekent dat, dat het zombie organisaties worden.”Waarom bestaan organisaties niet voor eeuwig? vraagt Clausman de zaal. Er zijn twee redenen:- Extern versnelt verandering- Intern gaat aanpassen steeds stroever Externe veranderingen zijn er al genoeg genoemd, maar over het interne aanpassen heeft Clausman een duidelijke mening.   “We denken individuen te zijn, maar worden veel meer door de omgeving beïnvloed dan we denken”, aldus Clausman. “In het normale leven is dat al zo, in organisaties is dat nog veel erger. ‘De klant wil dit, de burger wil dit….’ Er ontstaat bedrijfsbijziendheid. Mensen in organisaties luisteren niet meer of het wel aansluit. Gemeenten gaan benchmarken met andere gemeenten, maar die denken precies hetzelfde. Je kunt je beter vergelijken met een start-up en dan zie je hoe echt anders eruit ziet.”“Hoe kun je toch invloed hebben? Hoe staan jullie er zelf in?”besluit Clausman. “Leiderschap is de enige oplossing. het zit hem in de mindset. Geloven dat het echt anders kan. Als je zelf denkt dat er geen mogelijkheden meer zijn, dan zijn ze er ook niet.” Innovatie vraagt om nieuw leiderschapNa het inspirerende maverick verhaal, geeft Dion Kotteman (Vml. CIO Rijk, Ministerie van BZK) de bezoekers enkele tips mee voor leiderschap. “Het poldermodel in Nederland zet een rem op innovatie. Ook zijn er verschillende ‘hoofdzonden’ in leiderschap waar veel overheidsorganisaties zich schuldig aan maken, zoals te veel plannen, kansloze projecten niet op tijd stoppen, en iedereen manager maken.”Hoe moet het wel? 1. Gebruik de onderbuik, de ervaring2. Plan beperkt, geef innovatie de ruimte3. Wees niet te democratisch en transparant4. Leiderschap is geen broederschap5. Een manager is geen leider6. Wijzig mee met de omgeving7. Organiseer tegenspraak8. Leid een echt lerende organisatieConclusieAls er één conclusie van het jaarcongres te trekken is, is het wel dat de mindset key is. Geloof dat je kunt veranderen, en je kunt het. Kijk daarbij anders dan je ooit gedaan hebt. Verbeterstappen moeten kleiner gemaakt worden – je kunt niet ineens van 0 naar 100 – maar de stappen moeten wel veel sneller achter elkaar gezet worden. Volgend jaar op het Jaarcongres Public Finance is er hopelijk al veel veranderd en verbeterd bij de overheid. En is dat gebeurd in vele kleine stappen en met heel veel mislukkingen gepaard gegaan!     Komt u ook op 13 oktober 2016?In 2016 vindt het Jaarcongres Public Finance plaats op donderdag 13 oktober.Noteer deze datum alvast in uw agenda. Wij hopen u volgend jaar te verwelkomen.Met vriendelijke groet,Kevin Mottard & Sanne van den EijndeCommunity ManagersAlex van Groningen BVTel: 020 639 0008svandeneijnde@alexvangroningen.nlKunnen wij u van dienst zijn met een toelichting of advies? Wilt u als partner betrokken zijn bij de Public Finance Community? Bel of mail gerust. Wij zijn u graag van dienst.