Zijn we goed voorbereid op nieuwe economische crisis?

Tijdens de financiële crisis van 2008 zagen overheden zich genoodzaakt om banken met belastinggeld van de ondergang te redden. Sindsdien is er nieuwe regelgeving ontwikkeld om zo’n bail-out in de toekomst te voorkomen. Hoe effectief is die regelgeving? Promovendus Henk Boogaard onderzocht het: “Er zijn in heel Europa regelmatig – 'stresstesten' uitgevoerd om te zien of de banken nu een forse crisis op eigen benen kunnen doorstaan. De huidige coronacrisis en de nasleep ervan is natuurlijk de ultieme test.” 

Op vrijdag 5 juni 2020 verdedigt hij (online) zijn proefschrift: 'Op weg van bail-out naar bail-in: Onderzoek naar de effectiviteit van de bescherming van de belangen van stakeholders in het bail-in proces.'

Banken redden met belastinggeld
De financiële crisis van 2008 heeft een grote impact gehad op het leven van veel burgers en op de overheidsfinanciën. Wereldwijd verloren miljoenen mensen hun huizen, werk en spaargeld. Banken dreigden failliet te gaan en overheden voelden zich genoodzaakt om banken met belastinggeld van de ondergang te redden door een bail-out. Henk Boogaard onderzocht of de aanpassingen in de wet- en regelgeving en de daarin opgenomen verhoogde kapitaaleisen toereikend zijn om de belangen van stakeholders adequaat te beschermen.

Bankenunie en bail-in
Als een systeembank volgens de normale faillissementsprocedure failliet zou gaan, loopt de financiële stabiliteit van een land gevaar. Na 2008 is er voor banken een alternatief herstel- en afwikkelingssysteem ontwikkeld in geval van een dreigend faillissement. Het alternatieve systeem moet de financiële stabiliteit garanderen, de toegang tot vitale financiële diensten waarborgen, morele risico’s voorkomen en voorkomen dat belastingbetalers de dupe zijn. Dit systeem maakt deel uit van de in Europa in 2012 opgerichte bankenunie. Centraal staat de bail-in: niet de overheid, maar aandeelhouders, obligatiehouders en grote spaarders redden de bank. Een belangrijk principe daarbij is het 'No Creditor Worse Off (NCWO)-principe': de verliezen die de crediteuren lijden bij zo’n bail-in mogen niet hoger zijn dan bij een normaal faillissement.

De EU kent een diversiteit aan regels die verschillend worden toegepast
Hoe pakt dit uit in de praktijk? Uit het onderzoek van Henk Boogaard blijkt dat er in de lidstaten van de Europese Unie een grote diversiteit aan insolventieregels bestaat. Dat komt de voorspelbaarheid van de uitkomst voor crediteuren niet ten goede. De verschillen in regelgeving kunnen ook leiden tot 'forum shopping', dat wil zeggen bewust kiezen voor een bepaalde jurisdictie. Dat kan ernstige nadelen voor crediteuren hebben. Bovendien maakt het de uitvoerbaarheid van het NCWO- principe zeer ingewikkeld. Boogaard onderzocht een zestal praktijkgevallen en kwam tot de conclusie dat de ontworpen afwikkelingsregels ook niet eenduidig worden toegepast.

Noodzaak eenduidige regels
Op basis van zijn onderzoek adviseert Boogaard om op het gebied van het faillissementsrecht in Europa een 'level playing field' te realiseren. Om investeringen in hoogconjunctuur af te remmen moeten banken een eenvoudige hefboomratio van zes procent van hun balanstotaal hebben. Het afwikkelingsinstrumentarium moet consequent worden toegepast en de wettelijke mogelijkheden om die te omzeilen dienen te worden afgeschaft. Verder dient de bankenunie, met de voltooiing van het depositogarantstelsel, spoedig te worden afgerond. Verzekeraars moeten de status systeemrelevant kunnen hebben.

Promotie Henk Boogaard
Mr. Henk Boogaard is als buitenpromovendus verbonden aan de faculteit Rechtswetenschappen. Op vrijdag 5 juni 2020 om 16.00 uur verdedigt hij zijn proefschrift: 'Op weg van bail-out naar bail-in: Onderzoek naar de effectiviteit van de bescherming van de belangen van stakeholders in het bail-in proces' aan de Open Universiteit in Heerlen. Zijn promotors zijn Prof. mr. J.G.J. Rinkes, Open Universiteit, Universiteit van Amsterdam en Prof. dr. J. de Haan, Rijksuniversiteit Groningen. Copromotor: Mr. dr. M.D.H. Nelemans, Open Universiteit. De promotie vindt online plaats. Geïnteresseerden kunnen meeluisteren via www.ou.nl/live.

Lees ook: Econoom Peter De Keyzer: Wie overleven in het nieuwe normaal?