CFO Day 2017: op zoek naar ‘founder’s mentality’

>> Bekijk hier alle foto's van de CFO Day 2017. 
>> Lees de verslagen van de CFO Award 2017 winnaars:
– het winnaarsverslag van Jack de Kreij (CFO, Vopak)
– het winnaarsverslag van Jeff Carr (CFO, Ahold Delhaize)
– het winnaarsverslag van Ron Hemmer (CFO, Hunkemöller)
>> Bekijk de video van CFO Day 2017 en de openingsfilm van CFO Day 2017
>> Zie full page felicitatie van de CFO Awards winnaars in het FD.

Een enorme drive om te groeien, een no-nonsense cultuur, een extreme obsessie met de klant en een sterke kostgerichtheid. Dit zijn kenmerken van succesvolle bedrijven die ondernemerschap hoog in het vaandel hebben. Maar bij groei ontstaat de behoefte aan meer professionalisering. En dat is het moment dat de vergadercultuur begint, de interne bureaucratie de overhand krijgt ten koste van klantgerichtheid en de snelheid plaats maakt voor stroperigheid.

Dit wordt de groeiparadox genoemd in The Founder’s Mentality, het boek dat als inspiratiebron dient voor CFO Day 2017. Groei creëert complexiteit. Complexiteit is een sluipmoordenaar van groei, stelt het boek van Bain & Company. Hoe kunnen bedrijven zorgen dat ze niet in deze val trappen?

Sommige bedrijven worden heel snel groot. Dan groeit de omzet harder dan het talent in de organisatie, legt Herman Spruit van Bain & Company uit. Er komen nieuwe mensen binnen en standaardisatie is nodig. Het bedrijf stapt de wereld van regulering en processen binnen, met het gevaar dat die een doel op zich worden. Ondertussen raakt de frontlinie, daar waar medewerkers in contact staan met de klant, steeds verder uit zicht, net als de initiële missie van het bedrijf. Het verantwoordelijkheidsgevoel van de medewerkers gaat verloren. De Founder’s Mentality verdwijnt.

Test de Founder's Mentality in uw bedrijf

Ondernemende cultuur

Het woord cultuur valt heel vaak tijdens de verschillende sessies op CFO Day 2017. Wil je ondernemerschap in je bedrijf behouden, zorg dan dat je een ondernemende cultuur hebt. En dat begint bij de top van het bedrijf. “We sturen sterk op cultuur”, zegt Ineke Kooistra, CEO van YoungCapital. Dit hard groeiende recruitmentbedrijf neemt maandelijks ongeveer dertig nieuwe mensen aan. Sturing is dan absolute noodzaak. In 95 procent van de gevallen gaat het goed, zegt Kooistra.  Mensen hebben zijn gericht op groei. Maar soms hebben nieuwe medewerkers een corporate mentaliteit en maken ze zaken te complex. “Dan moet je ingrijpen en weer versimpelen.”

Ook Raymond Cloosterman, oprichter en CEO van het ook snel groeiende cosmeticabedrijf Rituals ziet het als een taak van de top om de cultuur in het bedrijf te behouden. Wat doe je bijvoorbeeld met nieuwe medewerkers die de initiële missie van het bedrijf om de markt te veroveren niet delen en voor wie hun werk gewoon een baan is? Cloosterman: “Het is de taak van het managementteam om de spirit erin te houden. Dat doen we door zelf veel op de winkelvloer te zijn, te zien hoe er met klanten omgegaan wordt. Ook houden we rootcamps, waar ik vertel over de eerste jaren van het bedrijf, waarin we moesten knokken voor elke euro.

De succesvolle schaatsscoach Jac Orie heeft het niet over cultuur, maar over teamgeest. “Dat topsporters egoïsten zijn is een cliché”, zegt Orie, de eerste spreker op CFO Day. Samenwerking maakt sporters beter, dat weten de kampioenen ook. Ontwikkeling van het team zit aan de altruïstische kant. Het team komt  onder druk te staan als een sporter doorschiet naar de egoïstische kant, bijvoorbeeld bij veel succes. De ploeg wordt dan gekannibaliseerd door de kampioen, wat toekomstig succes ondermijnt. Daarom stelt Orie een duidelijke grens: “Ik doe geen concessies aan de teamgeest.”

Nog steeds een startup

Zoals elke kampioen ooit als pupil begon, begon elk groot bedrijf ooit als startup. Deze bedrijven zijn vaak toonbeelden van ondernemerschap. Hun grote tegenhangers kijken juist met weemoed naar de simpelheid en snelheid van de nieuwe spelers. Corporates moeten werken als startups, wordt vaak gezegd. Groeikanon Coolblue startte in 1999 en heeft inmiddels een omzet van 1,2 milard euro. Toch voelt het volgens oprichter en CEO Pieter Zwart soms nog steeds als een startup. “Dat gevoel van onrust in je kop, het besef dat je kwetsbaar bent, zit er nog steeds in. Je zoekt altijd naar haarscheurtjes, je kijkt naar je concurrenten of je bedenkt hoe het bedrijf er over vijf jaar uitziet.”

Er zijn twee redenen voor het succes van Coolblue die terug te leiden zijn naar de beginperiode, zegt Zwart. Allereerst de obsessie voor de klant die het bedrijf vanaf dag één heeft. Hiernaast de kostengerichtheid. Zwart: “We hadden in het begin nauwelijks geld. Dan wordt je wel bewust van alle kosten die je maakt. Het maakt je heel creatief.”
De redenen voor het succes van Rituals: de drang om te vernieuwen. Ook belangrijk: iedere verdiende euro werd weer geïnvesteerd in betere producten, nieuwe winkels of nieuwe mensen.

De problemen van groei

Bij zowel Rituals als Coolblue speelt de originele founder nog een grote rol binnen het bedrijf en heerst een mentaliteit zoals die in The Founder’s Mentality beschreven staat. Sterke groei betekent voor de oprichters ook leren loslaten. Cloosterman: “Ik ben uit het MT gegaan. Mijn lol zit ‘m meer in het vernieuwen. Zwart: “In het begin doe je natuurlijk alles zelf. Later ga je loslaten. Daar zijn we nog steeds mee bezig.”
Bij YoungCapital zijn de originele oprichters nog actief, zij het in een andere rol. Hier werden Ineke Kooistra en later ook Oscar Visser aangesteld, als CEO en CFO. Kooistra: “De oprichters waren bezig met dingen die ze niet leuk vonden. Er waren mensen nodig om sturing te geven.” Het is een kenmerk van ondernemers dat ze alles willen en dat het snel moet gebeuren. Maar op een bepaald punt is er toch meer structuur nodig. Kooistra: “Anders valt dat niet meer te managen.”

Schaal kan inderdaad voor problemen en meer complexiteit zorgen, zegt Zwart. “Elke verdubbeling vraagt om een andere manier van werken. En dat gebeurt altijd op meerdere terreinen tegelijk, de orders, de klantvragen, de bezoeken op de server, alles neemt toe.” Een groot bedrijf is geen grote versie van een klein bedrijf, beaamt Cloosterman.

Beperkingen voor ondernemerschap

Bij groei is de vraag relevant wanneer ondernemerschap door de bureaucratie en processen in de verdrukking komt. Hoe kan finance zorgen dat het in control is, maar het de ruimte voor de business niet beperkt? “Controle is goed, vertrouwen is beter, is het adagium van CFO van YoungCapital Oscar Visser. “Als je alles dichtgooit met regels, help je ondernemerschap om zeep. Kijk dus altijd wat control oplevert. En om welk risico gaat het en hoe groot is dit? Natuurlijk zijn er non-negotiables. Maar alles wat niet hoeft, moet je ook niet doen.”
Het betekent voor YoungCapital dat werknemers de vrijheid krijgen om ideeën uit te voeren. Kooistra: “We gaan geen business plan maken. We laten mensen het gewoon doen. Zo willen we willen creativiteit juist belonen.”

En hoe moet de CFO zich hierin opstellen volgens de CEO’s? “Als CFO heb ik het liefst een schizofrene allrounder”, zegt Cloosterman: “Gedreven door controle en risico's. Maar op andere dagen gericht op dingen beter willen doen, vernieuwen, veranderen en oplossingen aandragen. Kooistra: “Ik wil in een CFO gedrevenheid zien en de wil om te groeien. Een CFO moet denken als een ondernemer en snel beslissingen kunnen nemen.”

Extreme emoties

Noemde Pieter Zwart al de onrust van het startup-tijdperk van Coolblue die het bedrijf hielp te groeien, Jac Orie komt met een heel andere emotie die tot succes kan leiden: angst. Bij iedere wedstrijd of kampioenschap komt dat wel om de hoek kijken, zegt de schaatscoach. Juist de angst om te falen of dat dingen misgaan kan zorgen voor de extreme focus, die kan leiden tot succes.

Ook de laatste spreker van de dag moest ook leren omgaan met zeer heftige emoties. In 2004 belandt Joseph Oubelkas onschuldig achter de tralies in een Marokkaanse gevangenis. Overvolle en smerige cellen, vies eten, bendes, vechtpartijen: de omstandigheden zijn verschrikkelijk. Juist dan leert Oubelkas een belangrijke levensles. “Ze kunnen m’n lichaam opsluiten, maar mijn geest is altijd vrij. Ik bepaal.” Ondanks dat hij onterecht vast zit, besluit hij er wat van te maken. Hij leert de taal, geeft Engelse les, helpt de bewakers, geeft sportles, gaat vertalen, leert ook nog eens Spaans en start op de binnenplaats zelfs een eigen bloementuin.

Oubelkas: “Als je iets wilt en je gelooft erin, dan lukt het ook. Focus, neem verantwoordelijkheid, bepaal je doelen en behaal ze.” Hoe kan het dat je dit hebt overleefd, vroegen mensen hem? “Het gaat maar om één ding: je houding. Je bent sterker dan je denkt.” Er kwam een enorm krachtige overlevingsdrang naar boven. Pas na vijf jaar kwam Oubelkas vrij. 

Prins Constantijn spreekt over startups die moeten leren groot te denken

Amerika-correspondent Michiel Vos over ondernemer Trump in het Witte Huis

Huis ter Duin

———————————————-

Interessant voor u als Executive Financial:  

1. Bent u volgend jaar ook bij CFO Day?

Wilt u aanwezig zijn bij CFO Day op 30 mei 2018? Noteer deze datum alvast in uw agenda. Wij hopen u volgend jaar te verwelkomen. Lees meer op CFODay.nl. Wilt u als partner betrokken zijn bij CFO Day 2018? Neem dan contact op met Tim Bosman via 020 6390008 of tbosman@alexvangroningen.nl.   

2. Save the date in 2017

– 15 juni: Big Data Day 2017 in de Jaarbeurs, Utrecht
– 21 september: Executive Day 2017 in Kasteel van Brasschaat, België
– 8 november: Jaarcongres Finance Transformation 2017 in Taets, Zaandam

3. Wilt u netwerken op topniveau?
Wilt u volgend jaar ook aanwezig zijn bij CFO Day en bij vele andere inspirerende bijeenkomsten voor executive financials? Treed dan toe tot de CFO Association, dé exclusieve community van CFO’s en FD’s. Ga voor meer informatie en aanmelden naar CFO.nl.

PS Bekijk interessante opleidingen voor u en uw collega’s op CFO.nl/trainingen.