CFO Day 2018: “Intuïtie gebruiken is niet zoiets als casino ingaan”

CFO Day 2018: Huis ter Duin ligt er zonnig bij. Een koel briesje, geen wolkje aan de lucht. En toch zijn het zware onderwerpen die vandaag op het programma staan. Het gaat over de dilemma’s die horen bij Leading through Ambiguity, het thema van deze CFO Day. 

>> Bekijk alle foto's van CFO Day 2018 en de Preconference
>> Lees meer verslagen:

– CFO Award 2018 voor Geraldine Matchett
– CFO Award 2018 voor Aart Duijzer
– Robert Jan van de Kraats wint CFO Lifetime Achievement Award

“Vandaag spreken we over de keuzes die CFO’s elke dag het hoofd moeten bieden”, zegt CFO Community manager Kevin Mottard tegen een afgeladen zaal bij de opening van de dag. “Hoe maak je die keuzes? En hoe blijf je zelf gebalanceerd onder de druk?” In de openingsvideo worden de CFO’s gebombardeerd met de meest voorkomende dilemma’s van de organisatiekunde: local versus global, short term versus long term, details versus big picture, et cetera. Hoe kun je tussen al dit oorverdovende ruis het passende antwoord vinden?

Eerst is het goed te bepalen of er sprake is van een probleem of een dilemma. Van dit laatste is sprake als elke keuze iets negatiefs met zich meebrengt, zegt cultuurgoeroe Fons Trompenaars. Het slechtste wat je volgens hem bij een dilemma kunt doen is balanceren. 
Het is die opvatting die de kern vormt van Trompenaars’ opvatting van risicomanagement. “Risicomanagement heeft niks te maken met het vermijden van risico’s. Het gaat om dilemma’s. Leiderschap is dilemma-management. Een organisatiecultuur is het resultaat van concurrerende waarden die elkaar bevechten. Daar waar er één overwint is een risico. Als je de focus legt op short term gain, gaat dat ten koste van menselijke relaties waarvan het veel tijd heeft gekost ze op te bouwen.”

Contrasten verbinden

Wat je daarbij vooral niet wilt doen is keuzes maken, stelt Trompenaars. Wat je wilt is de contrasterende waardes met elkaar verbinden. “Neem bijvoorbeeld digitalisering. Bedrijven merken vaak dat hoe meer ze digitaal gaan, hoe meer ze analoog nodig hebben. Apple miste binding met de klant en begon Apple Stores. Het is de taak van de leider deze tegenstellingen te verenigen. Dus hoe kunnen we beter analoog werken door digitale middelen in te zetten? Dit is een win-win. Hoe kan waarde X me meer geven van waarde Y? En omgekeerd. Maak geen keuzes, maar zoek vereniging tussen de extremen.” 

En met welke dilemma’s hebben CFO’s dan te maken? Daarover spreken Paul Verhagen (CFO van Fugro) en Robertjan Dekker (Director International Finance bij Netflix). “Keuzes maken kan inderdaad niet. Was het maar zo makkelijk”, zegt Verhagen, aansluitend op de woorden van Trompenaars. “Bij het nemen van een besluit heb je informatie die je een eerste indruk kan geven bij die keuze, vult Dekker aan. Maar uiteindelijk  is menselijke emotie nodig om die data te interpreteren.”
Een dilemma in de zware periode die Fugro meemaakte was dat het bedrijf weinig ruimte had om acquisities te doen. “Maar die zijn wel nodig om maximaal te kunnen profiteren van het herstel van de economie. Dus de vraag was hoe we toch ruimte konden creëren om overnames te kunnen doen”, aldus Verhagen.

Het afscheid nemen van mensen die niet mee kunnen in een vernieuwing is een ander belangrijk dilemma dat terugkomt bij beiden. Soms moeten mensen die hard werken en goede intenties hebben, toch vervangen worden. “Makkelijk is het niet, maar ik kan het wel”, zegt Dekker. En mensen weten vaak zelf ook wel dat ze niet goed functioneren of op hun tenen lopen, zegt Verhagen. Dat besef maakt het eenvoudiger. “Vaak zijn ze een half jaar later gelukkiger in een nieuwe baan en vinden ze dat ze zelf die beslissing hadden moeten nemen."

Bewust brein is beperkt

Hoe werkt het maken van keuzes eigenlijk? Daarover vertelt filosoof en cabaretier Paul Smit. Kern is dat ons bewuste brein maar een beperkte hoeveelheid informatie aankan. “Over het algemeen hebben we dus geen flauw benul waar we mee bezig zijn”, zegt Smit. Dit in tegenstelling tot ons onbewuste brein, dat veel meer informatie aankan. Zijn advies: neem informatie bewust op. En slaap er een nachtje over. Je onbewuste brein neemt het over. “Dan krijg je het antwoord cadeau. Uiteindelijk neem je de beslissing 100 procent op gevoel.” 
De tegenhanger van ratio komt vaker voorbij op deze dag. Bijvoorbeeld in het verhaal van Robert Jan van de Kraats, winnaar van een CFO Lifetime Achievement Award. Alles doorrekenen kan niet. Intuïtie is leidend, zegt hij. “Het is niet zoiets als het casino ingaan, maar de georganiseerde wijsheid die in het hoofd zit eruit halen.”

Andere dilemma’s die langs komen op CFO Day: hoe kun je zorgen dat de jonge medewerkers die een bedrijf aanneemt om voor vernieuwing te zorgen niet onderdeel worden van het systeem? “Je moet een connectie blijven houden. Anders kan die energie zomaar verloren gaan”, zei CFO van Schiphol Jabine van der Meijs. 
En zelfs bij zoiets formalistisch als de Europese privacywet GDPR is het mogelijk tegenstellingen te combineren, laat digital inspirator en oud-schaatser Ben van der Burg zien. Nog maar weinig bedrijven zijn compliant, klinkt het vaak. Compliant worden is een makkie, hoort hij daarentegen ook. Een derde visie: het is een proces dat nooit stopt: “Het gaat om iedere dag een stapje beter worden. Dat is een wet die net zo goed voor digitalisering als voor de sportwereld.” De GDPR kan naast een enorme regeldruk ook een enorme kans zijn, wil hij zeggen. “Gebruik dit moment om je data op te schonen. Zorg dat je er voordeel uit kunt halen.”

"Kapotmaakfabriek"

Soms kunnen idealen de doorslag geven bij een dilemma, zoals bij Eric van ’t Zelfde. Deze rector koos ervoor om zonder directe ervaring directeur te worden van een school in Rotterdam-Zuid. Maar dan wel één die praktisch failliet was, waar steekpartijen plaatsvonden, de resultaten dramatisch slecht waren en er lesgegeven werd in een vervallen gebouw. Iedereen raadde het hem af. Toch deed hij het. Want ieder kind heeft recht op fatsoenlijk onderwijs, vindt Van ‘t Zelfde. Met een soms onorthodoxe aanpak wist hij wat ooit een “kapotmaakfabriek” was, tot één van de beste scholen van Nederland te maken. 

Het zijn de lastige keuzes waar deze CFO Day om draait. Situaties die kunnen leiden tot gepieker, wellicht voor slapeloze nachten zorgen. Maar hoe lastig ook, soms blijkt de uitkomst uiteindelijk wel anders te zijn dan verwacht.   

Marc van de Kuilen raakte tijdens een uitzending naar Afghanistan zwaargewond en verloor beide benen. Oorzaak: friendly fire. De schutter, wordt later schuldig bevonden, zonder dat straf wordt opgelegd. Van de Kuilen is woedend op de leiding over de fouten die zijn gemaakt. Maar hij besluit ook dat het eigenlijk niet uitmaakt wie het gedaan heeft en weet zijn boosheid opzij te zetten. Hij ontmoet de jongen die hem invalide maakte later in een kroeg in Utrecht. En de twee zijn nu vrienden voor het leven, ze zien elkaar zeker twee keer per maand.

Bent u volgend jaar ook bij CFO Day?
Wilt u aanwezig zijn bij CFO Day op 5 juni 2019? Wilt u het hele jaar door netwerken op topniveau? Treed dan toe tot de CFO Association, dé exclusieve community van CFO’s en FD’s in Nederland. Als lid bent u welkom tijdens de exclusieve CFO Association Fora en toonaangevende congressen zoals CFO Day, Executive Day, Private Equity Summit en Leadership in Finance Summit. Evenementen vol inspiratie, interactie, knowhow, hoog niveau aan hospitality en netwerken met collega CFO’s en FD’s. Tevens ontvangt u CFO Magazine. Sluit u nu aan. Lees hier meer.

Ook interessant voor u als Executive Financial:  
1. Save the Date in 2018. Ontmoet CFO's en Financieel Directeuren tijdens inspirerende events. Bekijk alle evenementen hier. 
2. Vergroot uw kennis met opleidingen van topniveau. Bekijk trainingen en cursussen voor u en uw collega’s op AlexVanGroningen.nl.