Petra van den Broek (CFO van SPIE Nederland): “Momenteel kijken we nadrukkelijk naar overnames in de IT-markt.”

SPIE werd jarenlang het ‘best bewaarde geheim van Nederland’ genoemd. Maar daar is verandering in gekomen. “We zijn nu de nummer één technische dienstverlener in Nederland met een ambitieuze acquisitiestrategie”, aldus CFO Petra van den Broek.

Toen Petra van den Broek, na een carrière bij onder andere Saint-Gobain, vijf jaar geleden CFO werd bij SPIE, werd ze vaak vragend aangekeken als ze vertelde waar ze ging werken. Daarna waren mensen vaak verbaasd als ze hoorden wat SPIE allemaal doet. “Ikzelf kende SPIE ook niet enorm goed. Ik was bestuursvoorzitter van een vereniging voor installateurs en zo kende ik SPIE. Saint-Gobain zit hier (hoofdkantoor Breda, red.) nota bene aan de overkant. Maar ik wist dus niet dat SPIE zo groot was en zo veel verschillende activiteiten had! We zeggen altijd: we zijn een essentiële schakel in de wereld waar we wonen, leven en werken. We leggen glasvezel aan, we onderhouden klimaatinstallaties, we rollen het gebruik van iPads uit in ziekenhuizen, we installeren in operatiekamers, maar we verbouwen en verduurzamen bijvoorbeeld ook De Nederlandsche Bank, een enorm project dat drie jaar in beslag neemt.” Ook is SPIE betrokken bij de renovatie van de Heinenoordtunnel, samen met Dura Vermeer en Swarco.

Van den Broek kan nog wel even doorgaan: “In Noord-Nederland vernieuwen we allerlei havens en sluizen, duurzaam, met preventief onderhoud op afstand. In Geleen bouwen we een fabriek waar we plastic omzetten in energie. En hier in de buurt hebben we de installaties geleverd aan een fabriek die geitenmelk verwerkt. We bouwen transformatorstations op de Maasvlakte. Daarnaast onderhouden we cleanrooms in de industrie, renoveren we nogal wat COA’s en onderhouden we hangars van KLM.”

• Hoe Corona een gamechanger werd voor SPIE
• Actieve acquisitiestrategie moet SPIE groei brengen en beschermt ook tegen overname
• Met vrijwel geheel vrouwelijke board (CEO, CFO, CHRO als CIO/CTO) vormt SPIE een uitzondering in de sector

Van den Broek lacht en vult nóg verder aan: “We halen meer dan 70 miljoen omzet uit onze IT-diensten zoals werkplekbeheer, managed services, cloud services en cybersecurity. Een heel scala aan activiteiten dus: gebouwen helpen om optimaal te presteren, installaties bouwen die steden slimmer maken, de energietransitie faciliteren en industriële activiteiten verduurzamen.” De verhouding in omzet? Van den Broek maakt een schatting: “We zetten in Nederland zo’n 1,5 miljard euro om. Circa 21% daarvan komt uit de industrie: onderhoud van installaties of nieuwe installaties maken voor fabrieken. Onze IT-diensten, inclusief brandbeveiligings-, datacenter- en healthcare-oplossingen, zijn goed voor zo’n 10%. Onderhoud van installaties in de gebouwgebonden omgeving inclusief projecten als verduurzaming van overheidsgebouwen als de DNB en COA’s, beslaan 46% van onze inkomsten. En dan hebben we nog 24% aan omzet uit infra, bruggen, sluizen, tunnels, telecom en energietransport. Komen we zo uit op 100%?”

Ook lid worden van het CFO.nl Panel?

Als betrokken CFO kun je samen met vakgenoten invloed uitoefenen op de toekomst binnen jouw sector. Bespreek belangrijke trends, ontwikkelingen en strategieën tijdens onze online CFO.nl Panels. Geïnteresseerd in kosteloze deelname? Bezoek CFO.nl/panel voor meer informatie en sluit je aan.

Ja, ik meld me aan

Acquisities

Van den Broek werd vijf jaar geleden gevraagd om bij SPIE te komen werken: “SPIE Nederland is onderdeel van het in Parijs beursgenoteerde SPIE SA. We willen graag zelfstandig blijven en hebben daarom ook een serieuze groeistrategie. Dat maakte het voor mij erg leuk om hier te komen werken. Bij acquisities komen de meest interessante onderwerpen van Finance aan bod. Waardering van het bedrijf. Due diligence. Wat voor bieding ga je doen? En hoe ga je alles verwerken in de balans van het bedrijf? Dat vind ik heel leuk! En ja, we zijn de laatste jaren enorm gegroeid. Van 800 miljoen euro omzet per jaar naar 1,5 miljard omzet in drie jaar. Dat is niet niks.”

In 2022 nam SPIE Nederland Worksphere over. Een flinke overname. “Onze nieuwe aanwinst heeft veel kennis in huis rondom smart maintenance en onze 4000 werknemers kregen er opeens 2000 collega’s bij. Heel interessant om als CFO onderdeel te zijn van zo’n proces. Er is een belangrijke rol voor Finance weggelegd om in te schatten of een overname verstandig is of niet. Verantwoorde groei borgen hoort daarbij – en ook zo nu en dan ‘nee’ durven zeggen tegen een directie met groei-ambities. In het verleden hebben we namelijk ook weleens aankopen gedaan die minder positief hebben uitgepakt.”

Ondanks de gezonde groei is SPIE SA, met een totale marktwaarde van bijna 6 miljard euro, een relatief kleine internationale speler op de markt. Daar schuilt een risico in volgens de CFO: “Wij zouden een aantrekkelijke overnamekandidaat kunnen zijn, dus om onze positie in Nederland duurzaam te verstevigen, willen we graag bedrijven overnemen. Daarmee versterken we onze positie in nieuwe markten, diensten en expertises. In 2023 heeft SPIE Nederland twee kleinere overnames gedaan. De eerste was Aero-Dynamiek: een bedrijf dat door meten, valideren en optimaliseren van klimaatinstallaties bijdraagt aan de verduurzaming van gebouwen. De tweede was Grid Solutions, een onderdeel van Strukton, dat zich bezighoudt met de energietransitie. Ook voor 2024 heeft SPIE Nederland weer groeiambities.”

Financiële hygiëne

Toch was groei aanvankelijk niet de opdracht waarvoor Van den Broek werd binnengehaald. Finance was binnen het bedrijf dat ze aantrof te weinig serviceverlenend. “Business Control stond te ver af van de business, dus Finance moest steviger worden neergezet. Compliance en governance moesten naar een hoger niveau getild worden. We zijn ooit begonnen als bedrijf met een omzet van 117 miljoen in Nederland en we zijn inmiddels gegroeid naar 1,5 miljard. Dan heb je jezelf toch aan meer regels te houden. Ook was het mijn opdracht om stappen te maken in financiële hygiëne en zaken als werkkapitaal.”

Toch was de noodzaak tot een succesvolle groeistrategie van SPIE wel de aanleiding dat men op zoek was naar een stevige CFO. In 2017 deed SPIE maar liefst zeven acquisities. “In het verleden waren nieuwe aanwinsten nooit echt goed geïntegreerd. Onze bedrijven werkten met verschillende ERP-systemen. Dus moest het ‘huis op orde’. En nu, vijf jaar later, zitten we inmiddels op één ERP-systeem. De corona-epidemie, die ook nog even tussendoor kwam, heeft daarin misschien wel een versnellende rol gespeeld. Mensen gingen thuis werken en het printen van inkoop- of verkoopfacturen was sowieso niet meer aan de orde.”

Lees ook op CFO.nl: Daniëlle Berndsen (CFO Korian): “Businesspartner zijn gaat ook over het eigenaarschap van je collega’s.”  

Corona als change agent

Terugkijkend constateert Van den Broek dat er tijdens corona wel meer blijvende efficiëntieslagen zijn gemaakt. “Mensen komen niet meer voor iedere vergadering naar kantoor; maar wel speciaal voor de dynamiek, het praatje bij de koffieautomaat, of om te sparren. We zijn ook veel flexibeler geworden. Na de file rijden. Niet meer de verplichting om stipt om 9 uur op kantoor te zijn. Ik denk dat dat een goede ontwikkeling is.” Maar de corona-epidemie is ook een lastige tijd geweest voor SPIE. “Met name in de industrie gingen bedrijven investeringen uitstellen. Daarnaast doen we voor de financiële sector en de overheid het onderhoud van gebouwen en ICT-diensten. Toen iedereen thuiswerkte, werd dat allemaal uitgesteld.”

Was de Finance organisatie daarop voorbereid? Van den Broek: “Nee, het was in het begin heel spannend voor onze mensen op de werkvloer. De epidemie maakte slachtoffers. Er was veel onduidelijkheid. Bij een grote klant in Zeeland werden 100 van onze mensen naar huis gestuurd omdat het volume aanzienlijk daalde. Dan moet je als Finance afdeling snel schakelen. Je kunt mensen niet zomaar verplaatsen van Zeeland naar een project in Utrecht. Gelukkig werkten we ook toen al met een flexibele schil van bijna 1000 mensen. Maar toch, het was wel puzzelen. Ook voor HR, want hoog gekwalificeerd technisch personeel is veelgevraagd en die mensen wil je wel binnenboord houden.”

Ruimte maken voor lokaal ondernemerschap

Corona heeft het bedrijf geleerd om nog sneller te schakelen, concludeert de CFO. “Dat komt misschien ook omdat we, ondanks onze omvang, bij SPIE altijd ruimte willen maken voor lokaal ondernemerschap.” Dat klinkt leuk, maar hoe organiseer je zoiets wanneer je als CFO ook wordt geacht om het huis op orde te krijgen? “De sweet spot zit in de balans. Sommige zaken willen we wel strak regelen, wij noemen dat de ‘non-negotiables’; bijvoorbeeld maandelijks rapporteren aan Frankrijk, de vijfde dag van de maand, en volgens de IFRS accountingregels. Het is de kunst om binnen die marges een aantal zaken strakker te trekken. Dit was wel nodig omdat de regelgeving is aangescherpt na het Imtech debacle. We doen veel aan financiële trainingen voor non-financials: één dag in de maand, waarin de financiële regelgeving wordt uitgelegd en toegelicht en waarin business cases op een speelse manier worden uitgewerkt. Daarnaast is er veel ruimte om processen te verbeteren, informeel en toegankelijk. Maar dat laatste zat altijd al in het DNA van SPIE.”

Van den Broek heeft in totaal 110 collega’s binnen Finance, waarvan 45 centraal in Breda en Son: Financial Control, Treasury, AP en AR. De rest van het team zit lokaal, verspreid door het land: Project- en Business controllers en Projectadministrateurs. Tijdens corona hebben we het aantal Finance medewerkers afgebouwd door efficiënter te werken, maar omdat we tegelijkertijd zijn gegroeid als bedrijf is het totaal aantal collega’s gelijk gebleven.”

Gamechangers

Wat zijn de gamechangers in de sector volgens Van den Broek? “Verduurzaming is de allerbelangrijkste. Als we overal laadpalen willen hebben, moet je ook de infrastructuur op orde hebben om die palen van energie te voorzien. Dat is nog lang niet het geval. Het energieneutraal maken van gebouwen is ook een gamechanger. Tegelijkertijd merken wij ook echt iets van de teruglopende vraag naar fossiele brandstoffen, waardoor de omzet bij de internationale gas- en oliebedrijven is gedaald. Eén van onze klanten die plastics maakt, gaat zelfs helemaal sluiten in Nederland, dus ja, zulke klanten raak je dan kwijt.”

De andere gamechangers waar SPIE van profiteert zijn digitalisering, onderhoud op afstand, smart maintenance en het analyseren van data. SPIE krijgt ook meer verantwoordelijkheid in de keten van onderhoud en data, iets waar Worksphere destijds al verder in was dan wij. Die kennis rollen wij nu dus ook uit bij onze klanten.” Ook de krappe arbeidsmarkt is een ontwikkeling waar Van den Broek rekening mee moet houden als CFO. “De gemiddelde leeftijd van ons personeelsbestand is wat hoger; hoe houd je je mensen vitaal? De instroom van jongere mensen is relatief laag: iedereen wil tegenwoordig doorstuderen, dus hoe kom je aan genoeg jonge MBO’ers in de techniek? Dat is best een uitdaging.”

Huis op orde, gecontroleerde groei

Wat staat er verder nog op de agenda van de CFO? “Business Control zit nu dicht op business, Project Control ook. We hebben een goed team. Maar we willen de Finance keten graag nog wat verder doortrekken. Alle financiële mensen zouden wat mij betreft ook hiërarchisch onder Finance moeten vallen, ook om hun onafhankelijkheid te borgen.”

Het tweede dat Van den Broek graag wil is meer data gebruiken om vooruit te kijken. “We willen met Finance meer invloed op de business uitoefenen. Het verschil wordt gemaakt aan de voorkant. We zijn nu al bij veel tenders betrokken. Maar we lopen als Finance soms nog vast in de technische calculaties. Die zijn soms zo vaktechnisch dat het voor onze afdeling lastig is te doorgronden. Door op meta-level naar die tenders te kijken kunnen we meer waarde toevoegen.”

Maar ook voor die strategische verandering is nieuwe aanwas nodig. “We hebben een programma opgezet voor technische management trainees. We halen nu ieder jaar circa zes medewerkers binnen van de TU’s in Nederland die een tweejarig programma doorlopen. Dit hebben we in 2023 ook voor jonge Finance trainees opgezet: een traject van twee jaar, meewerken op verschillende financiële afdelingen binnen het bedrijf en een persoonlijk ontwikkelprogramma volgen met andere ‘Young potentials’. Digitalisering van repetitieve taken en het inzetten van AI is ook een speerpunt, met een stevige HR-dimensie. We willen Finance aantrekkelijker, efficiënter en leuker maken voor nieuwe werknemers.”

Om het kennispeil op niveau te houden organiseert SPIE met enige regelmaat interne inspiratiesessies voor financials, over AI en RPA maar ook over M&A en ESG. “Met AI doen we nog veel te weinig. Daar valt meer uit te halen als het gaat om het aanmaken van projecten, contracten, voorcalculaties, rekeningoverzichten van leveranciers en het automatisch boeken van inkoopfacturen.”

Cash management

Financiering wordt bij SPIE Nederland geregeld door Parijs, maar om de cashflow strak te optimaliseren, stuurt Van den Broek heel nadrukkelijk op tijdige facturering aan klanten. “Zeker bij grote projecten zetten we in op vooruitfacturering. CuFi (Customer Financing) zit bij iedereen in de doelstelling en het komt in de financiële trainingen die we geven uitgebreid aan bod. We monitoren onze facturering en onze kaspositie op dagelijkse basis. Daardoor hebben we continu inzicht in onze huidige én toekomstige kaspositie. Leveranciers willen we graag op een Supply Chain Finance platform hebben bij een bank. Wij betalen dan de bank op 90 dagen en de leverancier kan het geld van zijn rekening halen als hij het nodig heeft. Daar betaalt de leverancier dan rente voor aan de bank. We proberen goed af te stemmen dat we leveranciers niet vooruitbetalen als onze klant dat ook niet doet. We managen onze cashflow héél scherp.”

De CFO is trots op haar Finance team: “We hebben we de afgelopen jaren veel verbeterd en verder groeien is de ambitie. Worksphere was in 2022 een flinke overname en het was een groot project om het nieuwe bedrijf in SPIE te integreren. Maar we willen graag verder groeien en overnames blijven doen om onze positie in de Nederlandse markt te verstevigen. Momenteel zijn we nadrukkelijk aan het kijken naar overnames in de IT-markt. We hebben regelmatig gesprekken met M&A boutiques, banken, investeringsmaatschappijen en accountantskantoren. Dat betekent dat wij als Finance mooie complexe vraagstukken mogen gaan beantwoorden – en dat is fijn. Wij worden als Finance graag uitgedaagd.”