Op naar een Koude Oorlog met China?

Door Peter De Keyzer

“Peace for our time.” Met die boodschap kwam de Britse premier Chamberlain in september 1938 terug van zijn overleg met Adolf Hitler in München. Hij had daar een akkoord gesloten met nazi-Duitsland. Volgens Chamberlain garandeerde dat akkoord de vrede voor het volgende tijdperk. Minder dan een jaar later viel nazi-Duitsland Polen binnen. Het Westen hield zich afzijdig en de Tweede Wereldoorlog begon. De rest is geschiedenis.

De kans bestaat dat we binnen enkele jaren op dezelfde manier terugkijken naar het recente Chinees-Europese investeringsakkoord. Dat is in werkelijkheid een Chinees-Duits akkoord – gedrukt op Europees briefpapier. Het akkoord verzwakt het Westers blok en legitimeert een regime dat haaks staat op onze Europese waarden. 

Het Westen is naïef gebleken door te hopen dat China vroeg of laat ook vrijheid zou omarmen. Doorheen onze eigen geschiedenis leidde handel namelijk steevast tot rijkdom en leidde rijkdom tot meer vrijheid en democratie. De ontstaansgeschiedenis van de Europese Unie is daarvan het perfecte voorbeeld. De twee voormalige erfvijanden Frankrijk en Duitsland verbonden zich tot doorgedreven handel met elkaar. Wat begon met de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal werd doorheen de jaren de Europese Unie. Rivaliteit maakte plaats voor wederzijds begrip en zorgde voor de ondertussen langste vrede op het Europese vasteland. Dat patroon heeft zich niet herhaald in de verhoudingen met China. We dreven handel met China en het land werd daardoor in recordtempo onmetelijk rijk. We sloten hier fabrieken en verplaatsten jobs naar China. In ruil kregen we spotgoedkope invoer maar we verzwakten daarmee onze eigen industriële basis. 

China is niet vrijer, transparanter of coöperatiever geworden. Integendeel. De Chinese doofpot rond Covid19 kostte ons cruciale tijd in de bestrijding van de pandemie en heeft ons miljarden schade toegebracht. Het land is tegelijk verantwoordelijk voor brutale repressie en genocide tegen de Oeigoeren. Terwijl de wereld zich verkeek op de bestorming van het Amerikaanse Capitool door een zootje halve garen, gaf China de democratie in HongKong een nekschot. Het regime heeft bijzonder weinig respect voor privacy, burgerrechten of individuele vrijheden. Op basis van welk criterium verdient het land dan zo’n Europese voorkeursbehandeling? 

Laat ons heel duidelijk zijn. China lijkt vandaag geen partner van het Westen. Eerder een rivaal. Hoe sneller Europa dit beseft, hoe sneller we kunnen bouwen aan échte strategische autonomie. Hoe sneller we ons partnerschap met de Verenigde Staten kunnen versterken. Onze partnerschappen zouden vanaf nu dan ook steeds meer bepaald moeten worden door gedeelde waarden. Niet zomaar door commerciële of financiële belangen.

Laat ons eerst en vooral alleen akkoorden en partnerschappen sluiten met landen die geloven in gedeelde Westerse waarden. Of het nu gaat over investeringen, wetenschap, klimaat of handel – handelen met gelijkgestemden moet het devies zijn. Vier jaar Trump hebben afdoende bewezen hoe fragiel onze democratische waarden kunnen zijn. Het legitimeren van het Chinese regime ondergraaft onze waarden des te meer. Laat ons vervolgens ook zorgen dat we échte strategische autonomie krijgen in Europa. Dat betekent fors meer investeren in defensie. Dat betekent actief interveniëren in Noord-Afrika, Oost-Europa en het Midden-Oosten. Dat betekent strategische sectoren hier en ideologische rivalen buiten houden. 

Het lijkt er dan ook steeds meer op dat we ons bevinden aan de vooravond van een nieuwe Koude Oorlog. Die gespannen vrede tussen het Westen en het communistische blok bestond tussen 1947 en de implosie van de Sovjetunie in 1991. Er bestond een ideologische rivaliteit tussen ons democratische maatschappijmodel – gebaseerd op vrijheid – en het communisme – gebaseerd op collectief bezit en gelijkheid. Die ideeënstrijd had verstrekkende gevolgen. Het Westen dreef geen handel met de Sovjet-Unie, er werd nauwelijks heen en weer gereisd en beide modellen probeerden elkaar technologisch de loef af te steken. Kijk naar de space race. Die was vooral een wetenschappelijke prestige-competitie tussen beide maatschappijmodellen. Met de val van de Berlijnse Muur kwam de facto een einde aan het communisme als model. Het kapitalisme en liberale democratie waren de winnaars van de ideeënstrijd. Innovatie, creativiteit en ondernemerschap gedijen alleen maar in een klimaat van vrijheid. 

We hebben te lang gehoopt dat ook China ons model zou volgen. Helaas. Laat ons dan ook stoppen om China zomaar als een ‘normaal’ land te beschouwen. Haar model staat haaks op alles waar het Westen voor staat. Uiteraard zullen velen moord en brand schreeuwen bij het idee van een nieuwe Koude Oorlog of toegenomen rivaliteit. Op korte termijn staan er allicht heel veel commerciële en financiële belangen op het spel. Dat is echter niet onze échte rijkdom. Wat ons echt rijk maakt, zijn onze vrijheid, onze Westerse waarden en ons samenlevingsmodel. Die zijn uniek in de hele geschiedenis, ze zijn wat mij betreft superieur en ze moeten dan ook met alle macht verdedigd worden. Door onze relatie met China te normaliseren, ondergraven we op termijn onze waarden en ons maatschappijmodel. Onze waarden en democratie zijn veel meer waard dan een paar Chinese zilverlingen. Tien keer liever een nieuwe Koude Oorlog dan een nieuwe “Peace for our time”. 

Peter De Keyzer heeft uitgebreide ervaring als econoom en hoofdeconoom bij KBC Asset Management, ABN AMRO Bank, Degroof Petercam en BNP Paribas Fortis. Hij is gastdocent aan de Universiteit Antwerpen en heeft docentfuncties bekleed aan verschillende andere universiteiten. Hij is medeoprichter en beherend vennoot van Growth Inc., een in België gevestigd adviesbureau. Voor het Amsterdam Institute of Finance (AIF) doceert hij het programma ‘Understanding Global Macroeconomics’ dat bestuurders en managers leert de wereld door een andere lens te zien en de impact van economische trends op hun bedrijf te begrijpen. 

Lees ook: Macro-econoom Peter De Keyzer: 'Kies altijd voor de positieve insteek'