Welkom op de redactie van de ‘CFO Day Times’! (Dit was CFO Day 2023)

Bekijk hier de foto's >>

Op donderdag 1 juni was de financiële top van Nederland aanwezig op de 22ste CFO Day, een dag vol inspiratie en netwerken. In de uitpuilende plenaire zaal in Huis ter Duin heette Community Manager Amber Overbosch de ruim 500 financiële executives welkom. Ze gaf aan dat ze vooral hoopte dat de CFO's elkaar en de aanwezige experts gingen uitdagen om hun kennis om te zetten in actie en nog meer waarde toe te voegen voor alle stakeholders van hun bedrijven. 

CFO Day 2023 | @Grand Hotel Huis ter Duin, Noordwijk | Beeld: Robert Tjalondo | voor Sijthoff Media | 2023

Het centrale thema was namelijk: Back to Business. In plaats van ons heen en weer te laten slingeren tussen crisissen en transities, is het zaak ons weer te focussen op waar we goed in zijn, namelijk het (op)bouwen en leiden van prachtige bedrijven. Op het creëren van waarde. Op het (financieel) gezond houden van onze organisaties. En op het bedenken van nieuwe producten en diensten en het introduceren van verrassende businessmodellen. 

Plenaire opening: Breaking news & breaking ground in business 
Deze editie van CFO Day opende met de levendige redactievloer van de 'CFO Day Times' waar experts, CEO's en financiële bestuurders de krantenkoppen doornamen onder leiding van dagvoorzitter Rens de Jong. In de snel gesneden openingsact werden de vier thema's besproken waar Nederlandse CFO’s vandaag de dag (of nacht) wakker van liggen: de meedogenloze opkomst van AI, de ingewikkelde arbeidsmarkt, het einde van goedkoop kapitaal én de duurzame transitie. 

Ieder thema werd ingeleid door René de Monchy (Content Director Finance & M&A, Sijthoff Media) die de headlines van de dag voorlas over de betreffende thema's. Nu was in de inleidende video CFO’s op het hart gedrukt niet teveel mee te gaan in de waan van de dag en zich te focussen op de lange termijn, maar dit is makkelijker gezegd dan gedaan. De Monchy: “Er is een AI-toepassing in de verzekeringsbranche geïntroduceerd die een enorme impact zal hebben. Verzekeraars zullen zeer snel aan de slag moeten met het toepassen van AI willen ze niet ontwricht worden door concurrenten en nieuwe toetreders.” 

AI is the Next Big Shift 
De spreker die de inleiding verzorgde voor het thema AI (kunstmatige intelligentie) wond er geen doekjes om. Joris Schoonis (Managing Director Benelux, Google Cloud) voorziet een aardverschuiving die minstens vergelijkbaar is met de komst van het internet. Zijn firma is al sinds 2015 AI aan het trainen met gigantische datasets. Nu, dit jaar, komt opeens alles samen. Voor bedrijven betekent dit zonder twijfel dat zij zich snel klaar moeten maken voor de volgende technologische ‘wave'.  

Dat het niet zomaar een hype betreft, toonde Schoonis aan met een aantal concrete cases. Carrefour maakt op basis van alle data points (regio, het weer, trends, promoties, et cetera) op basis van AI-tools een inventarisatie van haar supply chain. Dit levert een enorme optimalisatie op. Bij een logistieke speler heeft AI geholpen om tien miljoen gallon benzine te besparen en 400 miljoen euro aan rerouting – cijfers die de CFO's duidelijk aanspraken.  

Het CFO-panel aan tafel reageerde op zowel de opportunity's als de risico's die AI met zich meebrengt. Jeroen van Glabbeek (oprichter & CEO, CM.com) had het over een volledig nieuwe economie die hierdoor ontstaat, waardoor spelers en grondstoffen in de waardeketen optimaal aan elkaar geknoopt kunnen worden. Frank Eggink (Co-Founder, HeartWork) gaf aan ervan overtuigd te zijn dat AI een cruciale rol gaat spelen om ons naar het hogere niveau van intelligentie te brengen dat nodig is om de gigantische duurzaamheidspuzzel op te lossen.  

Bij BAM Groep wordt AI al ingezet, onder andere om facturen te scannen op milieu-impact. “Zeer nuttig”, aldus CFO Frans den Houter. Een risico vindt de CFO de betrouwbaarheid van AI. “Wat als je je ERP openzet? Hoe kun je daar je bedrijf op sturen?” Volgens Schoonis zet je niet direct je volledige ERP-systeem open, maar ga je eerst aan de slag met use cases en die ga je valideren. Volgens Daniëlle van der Sluijs (CFO, Nedap) is het de rol van de CFO om kaders te scheppen voor het gebruik van AI, maar het gebruik vooral niet te blokkeren. Zoekend naar een passende krantenkop voor de 'CFO Day Times' kwamen Rens de Jong en het CFO-panel uit op: ‘AI: Disrupt or be disrupted?’ 

Arbeidsmarkt: Meer winst halen uit je bestaande mensen 
Het volgende thema werd ingeleid door Geert-Jan Waasdorp (Directeur en oprichter, Intelligence Group). “Voor de meeste bedrijven maken personeelskosten 30 tot 40 procent van de bedrijfskosten uit", aldus Waasdorp. Met de drie K's en de ene R is er volgens de arbeidsmarktexpert nog wel behoorlijk wat verbetering mogelijk. De K's staan voor kwaliteit (sturen op performance en productiviteit), de kwantiteit (hoeveel mensen zet je in?) en kosten (o.a. verzuim en werkomgeving). De R staat voor de relatie; hoe organiseer je vast en flexibel optimaal?  

Waar veel bedrijven de fout mee ingaan is het blijven zoeken naar meer top performers, wat zeer moeilijk is. Het is volgens Waasdorp effectiever om je te richten op het voorkomen van bad hires (een nieuw teamlid die binnen een jaar weer weg is). Dat kan behoorlijk schelen in de kosten en wel leiden tot 22 procent meer winst, aldus Waasdorp. Wanneer je ook nog je retentie op orde krijgt, komt dat getal al snel uit op 33 procent.  

De CFO's aan tafel erkenden dit. Frans den Houter stelde dat je dit alleen voor elkaar gaat krijgen met een aantrekkelijke propositie voor je mensen. In het geval van het bouwbedrijf is duurzaamheid het toverwoord. Daarin moet het bedrijf vooroplopen om aantrekkelijk te zijn en te blijven voor (nieuwe) medewerkers. Daarnaast is automatisering van toenemend belang met het oog op de schaarste aan talent.  

Daniëlle van der Sluijs stelde dat het niet kunnen vinden van mensen één van de grootste risico's is, maar dat het bij technologisch bedrijf Nedap tegen de verwachtingen in goed gelukt is om nieuwe mensen aan te trekken. Ze spreekt liever over waarde dan over kosten wanneer het om mensen gaat. Die waarde realiseer je vooral door mensen zich verantwoordelijk te laten voelen voor de uitdagingen waar je als bedrijf voor staat. Frank Eggink sloot zich hierbij aan. Volgens de voormalige CFO van Damen Shipyards is purpose een niet te onderschatten value driver voor bedrijven. “Wanneer nieuwe mensen voelen dat de purpose niet doorleefd is, zijn ze zo weer weg.” De krantenkop van dit onderdeel werd dan ook: ‘De waarde van engagement.’  

Het einde van gratis kapitaal 
Het derde thema dat de redactie van de 'CFO Day Times' besprak waren: de kosten van kapitaal. “De rentes zijn weer naar een normaal niveau", aldus Rens de Jong. “Op zich niet gek, maar je zal maar net voor een herfinanciering staan.” 

Menno Middeldorp (Global Head, RaboResearch) gaf de CFO's wat duiding bij de rentestanden. Kunnen we de komende tijd verwachten dat de rente en inflatie weer gaan zakken naar pre-Covid niveau? Deze tijd laat zich wel vergelijken met de jaren '70 toen we eveneens met een energiecrisis te maken hadden. Toch zijn er ook verschillen, namelijk in demografie en toenemende ongelijkheid. “De baby boomers zijn nu met pensioen wat uiteraard invloed heeft op de rente.” Een andere factor die van invloed is, is globalisering. Grote Capex-investeringen zijn in het tijdperk van globalisering elders gedaan. Is dit tijdperk nu voorbij? Dat is onzeker. Nog een factor is de reactie van de politiek en maatschappij op het thema ongelijkheid. “We zien meer stakingen en de loongroei neemt toe.” Last, but not least: de energietransitie is een unieke situatie die geen gelijke kent in de geschiedenis. Dan is er nog de oorlog in Oekraïne en de toenemende uitgaven aan defensie in Europa. Je kunt niet anders dan stellen dat we onszelf in een tamelijk uniek tijdperk bevinden.  

Bedrijven zijn gebaat bij voorspelbaarheid, maar die is er even niet nu. Dat was de teneur in het CFO-panel. “Daarom is het zaak ervoor te zorgen dat je behoudend gefinancierd bent", aldus Daniëlle van der Sluijs. “Dan kun je in alle scenario's meeveren.” 

De andere CFO's kunnen zich hier goed in vinden. De kop voor de 'CFO Day Times' op dit thema wordt dan ook: ‘Hoge rente maakt de rol van de CFO nog belangrijker’.

Duurzaamheid: Managen van CSRD naast de duurzaamheidsstrategie 
Volgens 'nieuwslezer' René de Monchy komt er een tsunami aan duurzaamheidsregelgeving op ons af die Europese bedrijven tot wanhoop drijft. Dit gaat zover dat sommige bedrijven het niet aan zullen kunnen en gaan vertrekken uit Europa.  

Monique van Dijken Eeuwijk (Partner, MGM Regulatory & Governance) stelde dat we ons niet moeten laten lamleggen door compliance en dat 'moed' nu superbelangrijk is. De rol van de CFO vatte zij samen in drie V’s: verantwoordelijkheid, vertrouwen en vooruitgang (compliance, moreel kompas, purpose, collectieve toekomst, entrepreneurship). “Met een focus op alleen compliance gaan we het niet redden", aldus Van Dijken Eeuwijk. “De CFO zal ook 'forward orientation' moeten tonen. Wat gaat uw bedrijf doen? Daar is moed voor nodig. Als je niet uit het dappere hout gesneden bent, zou ik op zoek gaan naar een andere baan”, besloot de advocate. 

Frank Eggink gaf aan ‘uit dit hout gesneden te zijn'. “Dit is een appel aan alle CFO's om van korte termijn naar lange termijn waardecreatie te gaan.” De CFO kan dit thema, aangedreven door de CSRD, geloofwaardigheid meegeven. Door het te gaan doorleven. Dat begint intern en heeft dan vervolgens ook een uitstraling naar buiten toe.  

Maar hoe kijken de CFO's naar alle EU-regelgeving die er aankomt", vroeg Rens de Jong zich af. “Dit is letterlijk gigantisch", aldus Frans den Houter. De BAM Groep heeft CSRD en de duurzaamheidsstrategie losgekoppeld. “Op CSRD kun je je bedrijf niet sturen. Maar uiteraard leggen we wel voortdurend verbanden tussen die twee”, aldus de CFO.

Voldoen aan compliance en daadwerkelijk presteren op duurzaamheidsgebied dus. Als het moet, dan moet het maar. “De CSRD is een draak van een directive", aldus Van der Sluijs. “Maar verbind het aan de elementen van je duurzaamheidsbeleid waar dat maar mogelijk is.” 

De 'CFO Day Times' krantenkop werd: ‘De groene CFO: Wees dapper en dwars. Wie wil je zijn?’ 

Industry Tables CFO Day: Energie 
Naast roundtables en masterclasses waren er dit jaar ook de 'Industry tables' – nieuw op CFO Day. Hiermee kregen CFO's de kans om met hun peers uit dezelfde sector de actuele issues te bespreken waar het echt om draait terwijl het publiek meeluisterde. De sectoren energie, logistiek, bouw, food, retail en manufacturing werden besproken en gaven iedere CFO stof tot nadenken over de ontwikkeling in de eigen sectoren en waardeketens.  

Als er één sector is die de laatste tijd veel in het nieuws is geweest dan is het wel de energiesector. Groningen, inflatie, oorlog, duurzaamheid, schaarste en de energietransitie zetten de sector op zijn kop. In een discussie tussen Jeanine Tijhaar (CFO Eneco), Daan Bouwman (CFO Groendus), Carlo Binken (CFO Enviem) en Frank Verbeek (Managing Partner IMPROVED) werden de trends besproken die bepalend zullen zijn voor de toekomst van Nederland. 

“Er moet ongelofelijk veel gebeuren", begon Rens de Jong de discussie. “CO2-reductie, voldoen aan toenemende vraag, leveringszekerheid, flexibiliteit en alles tegen een aanvaardbare prijs. Waar krijgen jullie de meeste buikpijn van?” Jeanine Tijhaar, sinds 2,5 jaar CFO van Eneco, vindt vooral het gebrek aan samenwerking een probleem. “Iedereen doet zijn eigen ding. Voor het oplossen van congestie en waterstof is nauwe samenwerking hard nodig.” 

Daan Bouwman, CFO van Groendus – een leverancier van assets aan bedrijven om ze te helpen CO2-neutraal te worden – krijgt buikpijn van de problemen rond het bouwen van zonnecentrales. “De prijzen van zonnepanelen zijn opgelopen en door de congestie kan er niet meer terug geleverd worden aan het net. En als dat niet kan, dan financieren de banken niet meer. De situatie waarin de sector zich nu bevindt is echt een perfect storm.”  

Carlo Binken is CFO van Enviem, een bedrijf dat nog volop in fossiel zit met ruim 600 tankstations, maar wel de transitie aan het maken is “van liters fuel naar kilowatts”. Met de overname van een (groen) warmtenet is de eerste stap gezet, maar het laten groeien van een duurzaam bedrijf is zeer uitdagend, niet alleen het vinden van de juiste mensen is lastig (“een energiebedrijf is een IT-bedrijf"), maar Enviem heeft ook te maken met hoge materiaalkosten.  

Tot slot, Frank Verbeek van corporate finance boutique IMPROVED dat zich volledig richt op energie en e-mobility ziet bureaucratie en het gebrek aan ambitie als grootste bottleneck. “Er liggen miljarden klaar voor ondernemers met goede plannen. Ook is er enorm veel kennis aanwezig. Ondernemers mogen dus groter gaan denken.” 

Ondanks de uitdagingen en de snelheid waarmee alles moet gebeuren, zien de panelleden de transitie nog wel positief in. Institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen, zijn zeer geïnteresseerd in de financiering van de groene revolutie. Ook is er veel vertrouwen in de technologie die nodig is. En in het verbinden van het Europese netwerk liggen ongelofelijke kansen voor optimalisatie. Dat er nog geld te verdienen valt met fossiel, zag Verbeek niet als een belemmering. “Aandeelhouders willen toekomstbestendige bedrijven. Zij zien bedrijven die ESG niet serieus nemen als waarde-vernietigers. Daar kom je als bedrijf niet meer mee weg.” Bouwman sloot zich hierbij aan: “Het fossiele feestje is definitief voorbij." 

De finale: Nieuwe businessmodellen in een tijdperk van onzekerheid 
Aan het einde van de dag daagde Patrick van der Pijl, oprichter en CEO van Business Models Inc., de honderden CFO's uit om hun eigen business nog beter te begrijpen, te ontwerpen en te vernieuwen voor exponentiële groei en duurzame impact. In zijn afsluitende keynote waren de resultaten verwerkt van een unieke Business Model workshop die een dag eerder met top-CFO's was georganiseerd. 

“CFO's zijn belast met lange termijn waardecreatie", begon Van der Pijl. “Hoe doe je dat met onzekerheid? Waar zit de value next?” In de workshop hadden CFO's aangegeven wat zij zien als onzekerheid. Deze factoren werden genoemd: energietransitie, geopolitiek, cyber security, arbeidsmarkt, rente, migratiestromen, inflatie, AI, overheid, consumentengedrag en supply chain. Opvallend genoeg werd het risico op een nieuwe pandemie niet eens genoemd.  

“Niet eerder kwamen er zoveel disruptieve krachten bij elkaar", luidde de conclusie van Van der Pijl. Een bedrijf dat zich wil aanpassen aan ‘de nieuwe werkelijkheid’ met al z’n onzekerheden, kan mogelijk een nieuw, aantrekkelijker businessmodel kiezen. Van der Pijl constateerde dat succesvolle businessmodellen tegenwoordig afwijken van die van vroeger. Er is niet één succesvol businessmodel, wel zijn er zes ‘businessmodel shifts’. Van der Pijl somde ze op:  

1. Van producten naar diensten
2. Van fysiek naar digitaal 
3. Van lineair naar circulair 
4. Van shareholder naar stakeholder 
5. Van incrementeel of lineair naar exponentieel 
6. Van pijplijn naar platform 

Of een nieuw businessmodel werkelijk geschikt is, zal een bedrijf goed moeten valideren, aldus Van der Pijl. Dat was natuurlijk altijd al zo, maar in het huidige, onzekere klimaat is die validatie belangrijker dan ooit. En snelheid bij de introductie van nieuwe diensten en producten is ook van levensbelang, aangezien zelfs aannames die gevalideerd zijn maar beperkt houdbaar blijken.

Met alle grote shifts die er nog aankomen, is de conclusie dat we niet teruggaan naar de 'business zoals die was', maar dat we onszelf moeten klaarmaken voor een nieuw tijdperk van waardecreatie.

Het thema ‘Back to Business’ kunnen CFO's dus zien als een uitnodiging om aan de slag te gaan met de kansen die deze tijd biedt. Er liggen grote maatschappelijke uitdagingen en de bedrijven die deze uitdagingen als eerste en als beste weten op te lossen kunnen zeer succesvol worden. Daarbij kunnen zij gebruik maken van de nieuwe technologische innovaties die nu volwassen aan het worden zijn, én de grote hoeveelheid kapitaal die nu nog beschikbaar is.

De conclusie van de 'CFO Day Times': het is een tijd van turbulentie, risico's en uitdagingen, maar ook een tijd die gouden kansen biedt voor bedrijven die het slimmer, anders en beter gaan doen.

  Bekijk hier de foto's >>